Władcę Kylleny a takoż Arkadii w trzody bogatej,
Bogów zręcznego posłańca, którego Maja powiła,
Nimfa o pięknym warkoczu, czcigodna, Zeusowa kochanka.
5 Ona od bogów szczęśliwych gromady trzymała się z dala,
W grocie mieszkając cienistej. Tam nocą głęboką Kronida
z nimfą o pięknym warkoczu miłosnych doświadczał uścisków,
- kiedy to słodko Hera zasnęła białoramienna –
10 Ale gdy pora nastała, by Zeusa się zamysł wypełnił,
kiedy to miesiąc dziesiąty już stał wysoko na niebie,
wówczas przyszedł na świat i czynów dokonał znamiennych
Mai syn urodzony naonczas, przebiegły i zmyślny,
Władca snów i rozbójnik, i krów też złodziej, a także
15 nocy strażnik wszystko widzący i czujny odźwierny,
który wkrótce śród bogów miał słynąć z czynów rozgłośnych.
Rankiem zrodzony, w południe kitary już dźwięków próbował,
krowy zaś Apollonowi celnemu ukradł wieczorem,
w owym dniu, a czwartym miesiąca, powity przez Maję.
20 Skoro zaś nieśmiertelne matczyne łono opuścił,
nawet chwili nie wytrwał, by leżeć w boskiej kołysce,
ale natychmiast się zerwał, by szukać krów Apollona,
próg więc naonczas przekroczył jaskini wysoko sklepionej.
Wtedy to, żółwia znalazłszy, tysięczne radości pozyskał
- jako że Hermes śpiewną lirę pierwszy sporządził.
Bowiem gdy tuż obok bramy dziedzińca żółwia napotkał,
- który karmił się trawą wyrosłą bujnie przed domem –
zwolna się wlokącego, natenczas Zeusa potomek
zaśmiał się, jego zoczywszy, i takim się słowem odezwał:
30 Traf to wielce pomyślny zaiste, którym nie wzgardzę.
Witam cię, uczt towarzyszko, co rytm przy tańcu odbijasz,
Kształtna i mile widziana; a skąd to cacko przepiękne,
Pstra, ozdobna skorupa na grzbiecie u żółwia, co w górach
żyje? Do domu cię wezmę, a korzystać będzie to dla mnie,
35 którą nie wzgardzę: toż rychło wspaniale mile się przysłużysz –
lepiej w domu siedzieć, boć wręcz niebezpiecznie na dworze.
Żyjąc, możesz od czarów szkodliwych zostać obroną,
Jeśli zaś umrzesz, naonczas zadźwięczysz tonem przepięknym.
Rzekł tak. Zaraz też żółwia ująwszy dłońmi obiema
40 wziął i poniósł do domu, unosząc cacko cudowne.
Tam je położył na grzbiecie i dłutem z siwego żelaza
żółwia górskiego wydłubał, żywota go pozbawiając.
Jak gdy myśl człowiekowi polotna przemknie przez głowę,
wówczas, kiedy mu troski rozliczne spokoju nie dają,
45 albo gdy błysk migotliwy przez oczy przemknie człowieka,
tak i Hermes prześwietny: co wyrzekł, już to spełnił.
Przyciął więc trzciny na miarę i sprawił liry podstawek,
zaczem połączył go z żółwią skorupą dziurawiąc jej krańce.
Potem z wrodzoną zręcznością obciągnął ją skórą wołową
50 oraz liry ramiona przytwierdził, poprzeczką je łącząc,
siedem też owczych strun współbrzmiących dźwięcznie naciągnął.
Skoro przedmiot wykonał, wnet poniósł cacko przyjemne,
struny plektronem trącając kolejno, a lira pod ręką
tonem brzmiała rozgłośnym, zaś bóg, jej dźwięku próbując
55 własne pieśni układał udatnie, jakie zazwyczaj
młódź wesoła na ucztach układa, dwuznacznie żartując.
Zeusa opiewał Kronidę i Maję o pięknych sandałach,
jak to niedawno wzajemny miłosny ich uścisk połączył,
takoż i swe pochodzenie przesławne naonczas przedstawił;
60 uczcił pieśnią i sługi i świetne nimfy domostwo,
wspomniał także domowe trójnogi i liczne kociołki.
Takie pieśni układał, a inne w swym sercu ukrywał.
Wreszcie poniósł do boskiej kołyski i tam też umieścił
lirę drążoną, a potem mięsiwa głodem wiedziony,
65 chcąc się rozpatrzeć, wyskoczył z pachnącej pięknie komnaty,
w sercu knując podstępy przebiegłe, z jakimi na ziemi
w ciemnej nocy godzinie złodzieje do rzeczy się biorą.
Helios ziemię tymczasem opuścił i zapadły w ocean
Wraz z rumakami swoimi i wozem, kiedy to Hermes
70 dotarł do Pierii przebywszy okryte cieniem wyżyny.
Tam to bogów szczęśliwcy cudowne stada zagrody
miały, na łąkach rozkosznych i kosą nietkniętych się pasąc.
Z nich oto Mai potomek, Argosa bystry zabójca,
krów pięćdziesiąt oddzielił dla siebie ryczących rozgłośnie.
75 Pognał stado przez miejsca piaszczyste, tyłem do przodu,
ślady mylne stwarzając, boć pomny był sztuczek przebiegłych.
Racic więc ślady tak sprawił, że biegły w kierunku przeciwnym
Niźli krok ich prawdziwy, a sam odwrotnie znów stąpał.
Zdjął też zaraz sandały na morza brzegu piaszczystym,
80 uplótł zaś osobliwe, nie do opisu, przedmioty
łącząc wraz z tamaryszkiem gałązki do mirtu podobne;
wiązkę tedy uplótłszy z młodziutkich pędów, kunsztownie
pod podeszwami ją upiął i obuł lekkie sandały,
które, razem z całym listowiem, zabójca Argosa
85 sławny z Pierii zabrał, ażeby znużenia uniknąć,
chcąc przemierzyć drogę daleką na własny swój sposób.
Starzec, co kwietną winnicę obrządzał, natenczas go dojrzał
Na równinę przez żyzny Onchestos zdążającego;
doń jako pierwszy przemówił przesławny Mai potomek:
90 „Starcze, który schylony około roślin się krzątasz,
siła wina wytłoczysz, gdy wszystkie one dojrzeją.
Chociaż widzisz, bądź ślepy, a słysząc, głuchym pozostań,
takoż i milcz, boć tobie samemu nic to nie szkodzi”.
Tyle rzekłszy krzepkie krowy dalej popędził.
95 Liczne wąwozy huczące i góry cieniem okryte,
także kwitnące równiny przesławny Hermes przemierzył.
Noc, sojuszniczka mroczna i boska, mija tymczasem
Prawie, a wkrótce poranek, co prace zwiastuje, ma nastać.
Właśnie boska Selene w podniebną wchodzi strażnicę –
100 córka władnego Pallasa, potomka Megamedesa –
kiedy to syn Zeusowy, odważny, nad brzeg Alfejosu
krowy szerokoczołe przygania Feba Apolla;
te zaś nieposkromione w zagrodę idą wysoką,
takoż i do wodopoju, opodal łąki wspaniałej.
105 Tam, skoro dobrze krowy nakarmił rozgłośnie ryczące,
do zagrody je pognał z powrotem całą gromadą,
ziele lotosu skubiące i rosą pokrytą murawę.
Naniósł drewienek rozlicznych i ogień spróbował rozpalić,
zaczem żelazem lauru gałązkę z kory oczyścił,
110 świetną a dłoniom stosowną i dech z niej gorący się wywiódł
- tak więc i ogień wraz i krzesiwo Hermes pokazał.
Jamę w ziemi wykopał i złożył w niej liczne drewienka,
biorąc twarde i suche, wraz płomień wokół zajaśniał,
żarem daleko od ognia płynącym wielce buchając.
115 Skoro więc mocą Hefajsta sławnego ogień rozpłonął,
wówczas krowy głucho ryczące na dwór wygonił.
W ognia pobliże dwie z nich powiódłszy swą siłę okazał
wielką; obie dyszące na grzbiety powalił o ziemię,
po czym zwalone obrócił i przebił im stos pacierzowy.
120 Czyn zaś gonił za czynem, gdy krajał tłuste mięsiwo;
Począł je zaraz opiekać nadziane na rożen drewniany,
czarną krwią i mięsem od grzbietu – co wszak jest poczesnym
darem – trzewia wypełniał; to wszystko zostało na miejscu.
Krowie zaś skóry rozciągnął na skale o szorstkiej powierzchni
125 tak, że i teraz, po tylu latach, trwałymi się jawią,
w ogóle czasu upływu nie znając wiecznego. Następnie
Hermes w sercu radosny rozłożył tłuste pieczyste
na kamieniu płaskim i równym, a dalej dwanaście
części losem wydzielił i każdej przydał świetności.
130 Wonczas Hermes przesławny ofiary zapragnął z mięsiwa.
Woń go bowiem, chociaż był bogiem, słodka nęciła –
lecz i tak się nie poddał pokusie duch bohaterski,
mimo iż chęć go nękała, by przełknąć mięso ofiarne.
Lecz je z powrotem w zagrodę wysoko zabrał ze sobą,
135 aby mnóstwo mięsiwa i tłuszczu wysoko gdzieś ukryć,
ślady świeżej kradzieży. Wraz drewna doniósł suchego
po czym doszczętnie łby i nogi spalił w płomieniach.
Kiedy zaś bożek wszystko wykonał zaiste jak trzeba,
precz odrzucił sandały w głębiny wodne Alfeju,
140 zgasił też żar w popielisku i czarny popiół rozprószył
w noc, a tymczasem Selene jaśniała blaskiem przepięknie.
Zaczem z powrotem ku boskim wyżynom poszedł Kylleny,
świtu porą, a podczas wędrówki nikt do nie spotkał ani z bogów szczęśliwych, ni takoż z ludzi śmiertelnych,
145 nawet i psy nie szczekały. Wnet Hermes, Zeusowy potomek,
zgiąwszy się, przemknął się chyłkiem w komnatę przez dziurkę od klucza
niby mgielny obłoczek lub wiatru tchnienie jesienne.
Prosto idąc dotarł do groty bogatej komory,
Cicho tak stopy stawiając, że szmer nawet nie szedł z podłogi;
150 prędko więc Hermes przesławny do swojej kołyski pośpieszył,
zaraz owinął ramiona w pieluszki, bezradne udając
dziecię, krajem zaś szatki u kolan dłonie zabawiał.
Legł tak, a lirę rozkoszną pod lewą ręką ukrywał.
Jednak bóg bogini nie zmylił, matka zaś rzekła:
155 „Cóż to spryciarzu, skąd tutaj o porze nocnej przybywasz
w bezwstyd zbrojny? Przypuszczam, że tylko patrzeć, jak ciebie
wrychle w pętach niezłomnych, co żebra twoje opaszą
syn Latony zabierze za drzwi komnaty pod pachą,
niosąc cię jako złodzieja śród dolin grasującego.
160 Bodajś przepadł! Na wielki frasunek ojciec cię spłodził
ludziom śmiertelnym na ziemi a takoż i bogom wieczystym”.
Do niej Hermes się zwrócił i rzekł chytrymi słowami:
„Matko moja, i po coż mnie straszysz, niby jakowe
dziecię bezradne, które niewiele ma win na sumieniu,
165 trwoży się więc byle czego i matki pogróżek się lęka?
Spryt zaiste okażę, a najwyborniejszy od będzie,
Stale dbając o twoje i moje także korzyści.
Dość już z dala od bogów bez czci i bez darów żyjemy,
władzą w grocie się ciesząc jedynie, bo ty tak zechciałaś!
170 Lepiej wszak wszystkie dni z niebianami spędzić pospołu,
żyjąc dostatnio, bogato, i w zboże opływać, niż w domu
w mrocznej grocie przebywać. Niedługo i ja, jak Apollon,
będę doznawał czci i udział mieć będę w ofiarach.
Jeśli mi ojciec zaszczytów nie przyzna, to sam popróbuję
175 sięgnąć po nie, toż mogę złodziei zostać przywódcą.
Jeśli zaś będzie mnie szukał przesławny potomek Latony,
Sądzę, że coś go innego, gorszego spotka niechybnie;
Udam się ja do Pythony, do jego domostwa się włamię.
Stamtąd wiele trójnogów przepięknych, a takoż kociołków,
180 złota też wiele i wiele żelaza lśniącego zabiorę,
także szaty liczne; jeżeli zechcesz, zobaczysz”.
Oni takimi słowami wzajemnie wiedli rozmowę,
Zeusa Egidożercy potomek i Maja czcigodna.
Eos, dziecię poranka, niosąca dzień śmiertelnikom
185 wstała z głębin wód Okeanu, kiedy Apollon
do Onchestos dotarł wędrując, gdzie miły i święty
gaj rozgłośnego wkrąg Posejdona znalazł – tam starca,
który winnicę przycinał, prostaka, przy drodze napotkał.
Doń jako pierwszy przemówił przesławny potomek Latony:
190 „Starcze, który Onchestu roślinność bujną przycinasz,
z Pierii tutaj przybyłem mojego bydła szukając;
wszystko to krowy były i wszystkie o rogach kręconych,
byk mi teraz jedynie pozostał czarny, co pasł się
z dala od innych, a cztery kąśliwe za nim biegały
195 psy, jednomyślne jak ludzie, więc teraz posiadam jedynie
psy i byka. To rzecz zagadkowa jest wielce doprawdy.
Krowy me uszły niedawno, gdy słońca zachód się zbliżał,
słodkie pastwisko rzucając i traw delikatnych zagony.
Powiedz mi, starcze sędziwy, azali może widziałeś
200 męża, który tym traktem wraz z moim bydłem przechodził?”
Zwrócił się starzec do niego i tymi ozwał się słowy:
„Trudna to rzecz, przyjacielu, by wszystko, com widział, dokładnie
wyznać, boć wielu zaprawdę wędrowców tędy kroczyło;
jednych wiodły szlachetne zamiary, drugich zaś szpetne
205 nader, a ciężko doprawdy rozpoznać, co który zamyśla.
Ja zaś dzionek okrągły, po słońca porę zachodu,
wzgórze okopywałem winnicy bogatej w winorośl,
chłopca jednak spostrzegłem, czcigodny, lecz jasno nie mogę
rzec, kim było to dziecię, co z bydłem o piększych rogach
210 szło maleńskie, laskę trzymając i krocząc zygzakiem,
bydło pędząc wstecz i łby ich ku sobie zwracając”.
Rzekł tak starzec, a tamten czym prędzej drogą podążył
słów wysłuchawszy. Wraz dojrzał wieszczego ptaka i zaraz
poznał, że Zeusa Kronidy potomek jest owym złodziejem.
215 Zatem mocarz Apollon, potomek Zeusowy, podążył śpiesznie ku Pylos świętemu szukając krętorogiego
bydła, a barki szerokie otulił ciemnym obłokiem.
Ślady też wkrótce wypatrzył i ozwał się Strzelec Niechybny:
„Biada, dziwny zaprawdę mym oczom widok się jawi;
220 krów tu wysokorogich na pewno ślady widnieją,
ale prowadzą z powrotem ku łące asfodelowej.
Kroków zaś takich nie stawia ni mąż, ni żadna niewiasta,
żaden szary też wilk, ni lwy, ani również niedźwiedzie,
nie są to także, jak sądzę, Centaurów ślady kudłatych,
225 które tak ogromnymi krokami stąpają pośpiesznie,
- dziwne to ślady na drodze, a jeszcze dziwniejsze za drogą?”
Rzekł tak mocarz Apollon, potomek Zeusa, i skoczył –
Do Kylleny wnet przybył, na górę lasami okrytą.
Dotarł do skalnej kryjówki, cienistej, tam, gdzie cudowna
230 nimfa dziecię wydała na świat Zeusowi Kronidzie.
Woń urocza górę przeświętą wkoło owiewa, mnogość trzód smukłonogich tam karmi się trawą ponętną.
Tam więc próg przekroczywszy kamienny wkrótce osiągnął
mroczną jaskinię sam sławny Apollon, co trafia z oddali.
235 Skoro zaś tylko Zeusa potomek i Mai zobaczył
Apollona, co trafia z oddali, gniewnego o stado,
ukrył się w wonnych pieluszkach. Jak ogień w grubym drzemiący
drewnie ukrywa się w żarze, popiołem w wierzchu okryty,
tak to Hermes widząc Łucznika ukrył się przed nim.
240 Szybko też rączki i nóżki podkurczył i głowę ułożył
jakby tuż po kąpieli słodkiego snu był zażywał; jednak naprawdę czuwał, skrywając lirę pod pachą.
Poznał, nie dał się zwieść, potomek Latony i Zeusa
Nimfę górską przepiękną i jej miłego potomka,
245 dziecię małe, znające atoli sztuczki przebiegłe.
Kąty zatem wszystkie przejrzawszy wielkiego domostwa, trzy komory otworzył, zdejmując świetne zasuwy;
moc tam znalazł nektaru i wielce ponętnej ambrozji,
wewnątrz też każdej obfitość i złota, i srebra leżała,
250 takoż nimfy szkarłatnych moc i srebrzystych,
jakie kryją święte siedziby bogów szczęśliwych.
Skoro więc Letoida przetrząsnął wielkiego domostwa
Kąty, wnet do Hermesa sławnego ozwał się słowem:
„Dziecię, które spoczywasz w kołysce, wyjaw co prędzej
255 miejsce, gdzie krowy ukryłeś, boć zwada nas czeka niepiękna.
Chwycę cię bowiem i cisnę w otchłanie mrocznego Tartaru
w mrok nieszczęsny i nieprzemożony, a stamtąd ni matka,
ani cię ojciec ku słońcu nie wróci, aliści pod ziemią
zgubę znajdziesz i będziesz przewodził śród ludzi maleńkich”.
260 Doń zaś Hermes naonczas się zwrócił chytrymi słowami:
„Synu Latony i po cóż tak szorstkie słowa wyrzekłeś,
krów zaś wiejskich szukając, dlaczego tutaj przybyłeś?
Nic nie widziałem i nie wiem o niczym, anim od innych nic nie słyszał, więc nic nie powiem, nagrody nie wezmę.
265 Wszak niepodobnym do człeka silnego, co bydło porywa!
Sprawa to przecież nie moja, o inne wszak rzeczy się troszczę:
Dbam zaiste o sen i o mleko z piersi matczynej,
kąpiel ciepłą i o to, by plecy przykryć pieluszką.
Oby się nikt nie dowiedział, skąd kłótnia ta wzięła początek,
270 nawet śród nieśmiertelnych nadzwyczaj dziwnym by było,
gdyby dziecię, wręcz noworodek, za próg wyruszyło
i do tego z krowami wiejskimi – toż prawisz od rzeczy.
Żyję od wczoraj, a ziemia zbyt szorstka dla stóp delikatnych.
Jeśli zaś zechcesz, przysięgę wraz złożę na głowę ojcowską,
275 oto przysięgam, że sam niewinien jestem doprawdy,
że żadnego jakiegoś złodzieja twych krów nie widziałem,
że ze słyszenia jedynie, czym są owe krowy, rozumiem”.
Tak powiedział, a jednocześnie strzelając oczyma
brwiami ciągle poruszał i zerkał w różne wciąż strony,
280 głośno też gwizdał, słuchając tych słów, co były daremne.
Lekko się z tego zaśmiawszy przemówił celny Apollon:
„A, kochasiu, oszuście, chytrusie, z tego, co rzekłeś
łacno się teraz domyślam, żeś często plądrował mieszkania
w dobra zasobne, żeś nocą nie raz ograbił z dobytku
285 człeka, bez szmeru u siebie wyprawę całą gotując.
Wielu też wiejskim owczarzom zapewne troski przydajesz
w górskich parowach natenczas, gdy mięsa gnany pragnieniem
kroki swoje kierujesz ku trzodom i owcom wełnistym.
Jeśli zaś nie chcesz, by sen ten się snem twoim nie stał ostatnim,
290 wyłaź czym prędzej z kołyski, kompanie nocnej ciemności.
Cześć śród bogów zyskałeś na przyszłość swoim postępkiem,
Będziesz przez wieki wieków się zwał złodziei przywódcą”.
Wówczas Argosa zabójca potężny, z rozmysłem zaiste
295 wieszczy wypuścił znak, gdy go ręce w górę uniosły,
brzucha sługę sprośnego, pełnego bezwstydu posłańca.
Śpiesznie przy tym i kichnął – usłyszał to wszakże Apollon,
Z rąk więc na ziemię natenczas wypuścił Hermesa sławnego.
Sam zaś usiadł opodal, choć w drogę śpieszno mu było,
300 drwin Hermesowi nie szczędząc, wraz takim ozwał się słowem:
„Dalejże ty, niemowlaku, potomku Zeusa i Mai,
idąc za tymi znakami niedługo odnajdę ze stada
krowy dorodne, boć sami mi i dalej drogę pokażesz”.
Rzekł tak, a Hermes Kylleński naonczas podniósłszy się śpiesznie,
305 szparko ruszył, a ręce obydwie do uszu podnosząc
swe pieluszki ku barkom podciągnął i tak się odezwał:
„Dokąd mnie wiedziesz, Łuczniku, śród bogów najgwałtowniejszy?
Czy to gniewny o bydło tak bardzo na mnie nastajesz?
Biada, niechby ród krowi na wieki przepadł, toż ani
310 twoich krów nie ukradłem, ni kogoś innegom nie widział,
w ogóle, co to krowy, jedynie wiem ze słyszenia.
Chodź na sąd i przedstaw tę sprawę Zeusowi Kronidzie”.
Zaczem jeden i drugi roztrząsał wszystko dokładnie:
Świetny potomek Latony i Hermes, owiec opiekun,
315 obaj też z różnym zamiarem; wszak pierwszy, wieszcz prawdomówny
słusznie Hermesa sławnego po chwycił za stada rabunek, drugi wszelako, Kylleńczyk, sztuczkami pragnął a także słowy chytrymi oszukać pierwszego, Srebrnego Łucznika,
skoro, przebiegłym będąc, z przemyślnym się spotkał tym razem –
320 śpiesznie więc przodem przez piasek nadbrzeżny dalej podążał,
z tyłu zaś za nim podobnie Latony potomek i Zeusa.
Prędko zatem dotarli na szczyt wonnego Olimpu
ku rodzicowi Kronidzie nadobni Zeusa synowie,
obu ich bowiem czekały tam szale sprawiedliwości.
325 Wieść się dźwięczna rozeszła po śnieżnym Olimpie, więc ogrom
bogów się zebrał, gdy wzeszła Jutrzenka o tronie złocistym.
Srebrnołuki Apollon i Hermes stanęli naonczas
Przed Zeusowym obliczem – wraz spytał syna świetnego
Zeus, co grzmi z wysokości, tym słowem doń się ozwawszy:
330 „Febie, a skąd to prowadzisz ten łup dorodny, dziecinę
ledwie co urodzoną, mającą postawę herolda?
Dzielne to jakieś stworzenie się zjawia na bogów zebraniu”.
„Ojcze, zaiste niedługo, gdy słów mych ważkich wysłuchasz,
Dziecię owe, przeżarte do cna złodziejstwem, znalazłem
w górach Kylleny, gdym przebył w wędrówce drogę niezmierną.
Nigdy śród bogów gromady takiegom kpiarza nie widział,
ani wśród ludzi, choć wielu na ziemi jest różnych oszustów.
340 Ukradł on bowiem wieczorem z pastwiska me krowy i śpiesznie
poprzez morza, co huczy rozgłośnie, wybrzeże je pognał
prosto ku Pylos zdążając. Dwojakie zaś ślady zostawił
dziwnie ogromne zaprawdę, świetnego boga wręcz dzieło.
Krów moich kroki odwrotnie ku łące asfodelowej
wiodły, a czarna też ziemia ich ślady mylne odbiła,
ten zaś tymczasem swawolnik za nimi ni to na nogach,
ni to na rękach przemierzył tę drogę przez piach prowadzącą.
Szlak ów przebył imając się jawnie innego sposobu,
nader dziwnego, jakoby ktoś szedł po smukłych gałązkach.
350 Zatem jak długo podążał przez miejsca piaszczyste, tak długo
ślady wszystkie odciskał na ziemi, łatwo widoczne,
skoro aliści piaszczysty ten szlak rozległy opuścił,
prędko trop niewidocznym się stał, boć wiódł on po twardym
gruncie. Jednakże pewien śmiertelnik dziecię to widział
355 krowy o łbach szerokich jak gnało prosto do Pylos.
Potem, skoro spokojnie w zagrodzie je pozamykał
tu i tam po drodze kuglarskie sztuczki sposobiąc,
spoczął w swojej kołysce, do czarnej nocy podobny,
w mrocznej jaskini ciemnościach, a żaden by go zapewne
360 orzeł bystro patrzący nie dojrzał; złapany, rękoma
oczy niby to ze snu przecierał, a chytre podstępy
knuł i zaraz bezczelnie on sam te słowa powiedział:
„nic nie widziałem i nie wiem o niczym, ani od innych
nic nie słyszałem, więc nic ci nie powiem, nagrody nie wezmę”.
365 Słowa więc te wypowiedział i usiadł Fojbos Apollon,
Hermes zaś zgoła inaczej do nieśmiertelnych przemówił,
Ojcem Kronidą się świadcząc, pasterzem bogów gromady:
„Ojcze Zeusie, to ja zaiste ci prawdę wyjawię,
prawdomówny wszak jestem i nie wiem, co to jest kłamstwo.
370 Ten tu, szukając krów krętorogich, rankiem odwiedził
grotę naszą, a słońca promienie dopiero co wzeszły,
z bogów szczęśliwych nikogo nie wiodąc na świadka pewnego.
Zaraz mi kazał się przyznać pod groźbą siły przemożnej,
Straszył wielce, że rzuci mnie w głąb przepastnego Tartaru
375 - jako że kwiat powabny młodości wspaniałej posiada,
ja zaś – a wiedział to dobrze – od wczoraj dopierom zrodzony
i niepodobnym do człeka silnego, co bydło porywa.
Wierz mi, jako że przecież mym ojcem jesteś kochanym,
Żem tych krów nie popędził do domu – niech los mi się szczęści –
380 anim przez próg przestąpił, toć szczerą ci prawdę wyznaję.
Wszak Heliosa i innych bogów bardzo szanuję,
Także ciebie miłuję i jego też lękam się wielce.
Sam to wiesz, żem niewinny, toż wielką składam przysięgę
- to nie ja! Na piękne podwoje, co bogów tu strzegą.
385 Jemu zaś kiedyś odpłacę za to bezlitosne oszczerstwo,
mimo że taki on mocny; a ty młodszego mnie wesprzyj”.
Rzekł tak zabójca Argosa i oko chytrze przymrużył,
swoich zaś pieluch, trzymając je ciągle, z rąk nie wypuszczał.
Zeus tedy zaśmiał się wielce na dziecię patrząc podstępne,
390 zmyślnie, a biegle zaprzeczające krów rabunkowi.
Zaraz też kazał, by obaj wzajemnie nie czując urazy
krów poszukali, by Hermes posłaniec przodem prowadził
oraz miejsce pokazał – a dobrowolnie to czynił –
w którym stado krów dorodnych ukrył niedawno.
395 Skinął głową Kronida, a Hermes wspaniały usłuchał,
łatwo go bowiem myśli Zeusowej było przekonać.
Obaj tedy ruszyli prześwietni Zeusa synowie
ku piaszczystemu Pylos, na bród się Alfeju kierując.
Wkrótce na łąki trafili a także do obór wysokich,
400 gdzie się nocą istotnie o łup swój Hermes zatroszczył.
Tam też do groty kamiennej on kroki swoje skierował,
Poczem ku światłu dziennemu wypeził krowy dorodne;
Syn zaś Latony, spojrzawszy na skałę uwistą, zobaczył
Skóry krowie, więc prędko zapytał sławnego Hermesa:
405 „Jakeś to zrobił, spryciarzu, że krowy dwie uśmierciłeś,
będąc bezradnym wszak niemowlęciem? Zaiste, co do mnie,
tom już pierwej twą moc podziwiał; doprawdy niewiele
trzeba, by Mai potomek, Kylleńczyk, stał się dorosłym”.
Rzekł tak, zaczem skóry powiązał mocne wierzbiną.
410 Ona zaś pod stopami na ziemi chyżo wyrosła
sama z siebie dokoła swe pędy ścieląc splątane,
wszystkie krowy też wiejskie z łatwością pętając, a zgodnie z podstępnego Hermesa zmysłem; tymczasem Apollon
patrząc dziwił się wielce, a wówczas zabójca Argosa
415 silny, z ukosa spoglądał, ogniście iskrzącym się wzrokiem
...
ukryć pragnąc, a wtedy Latony przesławnej potomka,
łatwo bardzo, celnego łucznika, jak chciał udobruchał,
chociaż był tamten silniejszy; wraz ujął lirę w lewicę
struny plektronem trącając kolejno, a lira pod ręką
420 tonem brzmiała rozgłośnym. Roześmiał się Fojbos Apollon
pełen radości, a w sercu go dźwięki miłe przejęły
brzmieniem cudownym i słodka tęsknota wraz go ujęła
duchem zasłuchanego; natenczas grając na lirze
słodko Mai potomek bez trwogi u boku lewego
425 stanął Feba Apolla i dźwięcznie grając na lirze pieśni śpiewać rozpoczął, a miłym głosem to czynił,
sławiąc bogów, co są nieśmiertelni, i ziemię też mroczną:
jak się w początkach zrodzili i jaki los przypadł każdemu.
Mnemozynę więc pierwszą śród bogów pieśnią swą uczcił,
Muz rodzicielkę, co Mai synowi była patronką,
potem zaś podług starszeństwa, kolejno wedle narodzin,
niebian, co są nieśmiertelni, prześwietny Zeusa potomek
uczcił, śpiewając o świata stworzeniu, a lirą wtórując.
Serce zaś Feba zaraz pragnienie przemożne ujęło,
435 więc do Hermesa się zwrócił skrzydlate słowa wyrzekłszy:
„Krów zabójco, sztukmistrzu, niezmienny uczt towarzyszu,
rzecz, którąś stworzył, zaiste jest warta krów pięćdziesięciu.
Sądzę, że wreszcie możemy spokojnie spory zakończyć.
Powiedz jednakże mi teraz, podstępny Mai potomku,
440 czy od chwili narodzin posiadasz to dzieło cudowne,
czy też z bogów ci któryś, czy z ludzi któryś śmiertelnik,
daru tego użyczył świetnego i pieśni wyuczył?
Słyszę bowiem cudowny ten dźwięk, a dotąd nieznany.
Wiem, że nikt z nieśmiertelnych, co mają dom na Olimpie,
445 ani też z mężów śmiertelnych dotychczas nie znał go wcale,
oprócz ciebie, rabusiu, potomku Zeusa i Mai.
Cóż to za kunszt, jaki czar, co troski łagodzi przemożne,
dokąd to szlak? Zaprawdę te trzy zalety się tutaj
razem łączą: wesołość i miłość i słodkie uśpienie.
450 Mimo żem Muz Olimpijskich towarzysz, którym wypada
dbać o pląsy taneczne i pieśni dźwięki wspaniałe,
takoż o śpiew rozgłośny i tony aulosów urocze,
jednak niczym dotychczas tak bardzom się w sercu nie przejął,
nawet przy ucztach, gdzie młodzi umieją się zręcznie popisać.
455 Dziw to, Zeusa potomku, jak wdzięcznie grasz na kitarze,
mimo żeś jeszcze malutki, prześwietne miewasz pomysły,
siadaj zatem, mój miły, i słów starszego usłuchaj.
Sławy teraz przysporzysz śród bogów, co są nieśmiertelni,
Sobie samemu i matce; niezłomną prawdę tu głoszę.
460 Na dereniowy ten oszczep się klnę, że ja oto ciebie
między niebian powiodę sławnego i bogactw pełnego,
świetne dary ci złożę i nigdy oszustwem nie zwiodę”.
Doń zaś Hermes się zwrócił i rzekł chytrymi słowami:
„Nader zręcznie mnie wypytujesz Celny Łuczniku,
465 Ja ukrywać przed tobą mego kunsztu nie myślę,
dziś go poznasz, bo pragnę życzliwym dla ciebie pozostać
w radzie i słowach, wszak znawcą wybornym jesteś wszystkiego.
Pierwszy bowiem, Zeusa potomku, śród bogów zasiadasz,
Dzielnym będąc i mocnym, a Zeus przemądry cię kocha
470 z całą słusznością i darów ci wszakże wspaniałych udzielił,
mówią, że dzięki Zeusowi wyrocznie ogłaszasz i wróżby,
jako że wszystko co będzie, Łuczniku, Zeus wszak wyznacza.
Mimo żem dzieciak, to wiem o bogactwach, w jakie opływasz,
Więc od ciebie tylko zależy byś poznał, co zechcesz.
475 Skoro zatem grać na kitarze pragniesz tak bardzo,
śpiewaj i graj i troszcz się o liry tony radosne,
przyjm ją ode mnie, lecz zadbaj o sławę mą, przyjacielu,
w dłoniach trzymając tę towarzyszkę, co dźwięczy rozgłośnie,
tę, co umie jak się należy udatnie przemawiać.
480 Śmiało nieś ją następnie na ucztę, budzącą wesołość,
wtóruj chórom powabnym korowód wiodącym przesławny,
radość w lirze znajdując za dnia i w nocy, bo każdy
kto umiejętnie i biegle potrafi o tony ją pytać,
temu rozgłośna zmyślnie odpowie wdzięczną melodią,
485 w brzmienie z łatwością wprawiona znajomym palców muśnięciem,
trudu przykrego przy tym nie znając; lecz jeśli gwałtownie
ktoś od razu a nieumiejętnie o tony ją spyta,
próżno czeka melodii, bo lira brzdąka fałszywie;
więc od ciebie tylko zależy byś poznał, co zechcesz.
490 Zatem ja ci ją daję, wspaniały Zeusa potomku -
my zaś ponownie górskie pastwiska a takoż nizinne, w trawę zasobne, spasiemy, Łuczniku, wiejskimi krowami.
Tam gromadnie się złączą ze sobą byki i krowy,
Poczem jałówki i byczki się zrodzą, a zatem nie trzeba
495 abyś się na mnie tak boczył gwałtownie, choć dbasz o swą korzyść”
Mówiąc tak rękę wyciągnął, a Fojbos Apollon ją przyjął,
Zaczem świetlisty bicz Hermesowi wręczył na własność
Oraz trzodę mu dał pod opiekę, a Mai potomek
Przyjął wszystko z radością; kitarę zaś wziąwszy w lewicę
500 syn Latony, wspaniały Apollon, mocarz i łucznik,
struny plektronem trącał kolejno, a ona pod ręką
tonem brzmiała rozgłośnym, a bóg wtórował jej śpiewem.
Tam następnie krowy przygnali gdzie boskie pastwisko,
Sami zaś, obaj przepiękni synowie Zeusa, na powrót
505 ku Olimpowi śnieżnemu pośpiesznie swe kroki zwrócili,
ciesząc się dźwiękiem formingi; przemądry zaś Zeus się radował,
kochał szczerze potomka Latony – jak jeszcze i teraz -
znakiem zaś, że kitary użyczył Celnemu Strzelcowi,
510 pełnej uroku, a grał umiejętnie on na tej kitarze;
sam zaś znowu inną obmyśli sztuczkę przemądrą –
dźwiękiem, nawet z oddali słyszalnym, obdarzył syringę.
Tak do Hermesa naonczas się ozwał potomek Latony:
Boję się, Mai potomku, posłańcze, zasobny w fortele,
515 byś mi nie ukradł kitary i łuku zakrzywionego,
jako że Zeus ci użyczył zdolności zamiennych uczynków,
znanych i ludziom, co żyją na ziemi, tej wszechkarmicielce.
Jeśli się jednak odważysz, by bogów wielką przysięgę
Złożyć, czy klnąc się na głowę, czy wody Styksu strasznego,
520 spełnisz rzecz upragnioną i miła sercu mojemu”.
Wówczas też Mai potomek na głowę się zaklął, przysiągłszy
Nigdy tego nie ukraść, co Celny Łucznik uzyskał,
Nigdy nawet nie krążyć około domu mocnego;
525 syn też Latony, Apollon, poprzysiągł na sojusz i przyjaźń,
że śród niebian ktoś inny nad niego mu milszym nie będzie,
żaden bóg czy też człowiek, co z Zeusa się zrodził. Spełnili...
......................................................................................................
znak wróżebny dla ciebie uczynię i wszystkich też niebian,
drogi sercu mojemu i godzien wiary, a potem
laską przepiękną obdarzę, co niesie dostatek i szczęście,
530 złotą oraz trójlistną, cudowną, by ona cię strzegła,
dając u wszystkich niebian spełnienie twych słów oraz czynów
dobrych, które, powiadam, za Zeusa wyrokiem się spełnią
daru jednak wieszczego, o który pytasz, prześwietny
Zeusa potomku, ni tobie ni innym nie godzi się poznać
535 bogom, bo sprawa to Zeusa umysłu, a jam i porękę
dał, na głowę się klnąc i składając wielką przysięgę,
że z wiekuistych bogów, z wyjątkiem mnie, ani jeden
znać nie będzie Zeusa zamysłów mądrych a ścisłych.
Takoż i ty, mój bracie, o złotej lasce, nie żądaj
540 bym ci Zeusa, co przyszłość ogląda, wyroki objawił.
Z ludzi jednemu pomogę, innemu zaś szkodę przyniosę,
Mając wciąż do czynienia z wieloma ludźmi nędznymi.
Z moim zaiste wyrokiem odejdzie ten, który przyjdzie
Gwoli wróżby ptaków polotnych, co prawdę zwiastują;
545 on to z moim wyrokiem odejdzie i jego nie zwiodę.
Jeśli zaś ktoś zaufawszy mylącym ptakom zapragnie
wróżby się mojej dowiedzieć, a wbrew rozsądkowi ją pojmie,
pragnąc więcej wiedzieć od bogów, co żyją od wieków,
głoszę, że próżną on drogą podąży, acz dary ja przyjmę.
550 Coś innego ci powiem, przesławny Mai i Zeusa
Egidodzierżcy potomku, a bogów boski posłańcze:
oto istnieją trzy, czcigodne siostry rodzone,
same dziewice, chyżymi skrzydłami pyszniące się wszystkie,
każdej głowę siwizna jak mąką przyprósza; pod skalną
555 półką Parnasu mieszkają te wróżb mistrzynie, i u nich
będąc jeszcze dziecięciem, co trzody pasa, wieszczenia
pilniem się uczył, boć ojciec mój wcale się nie sprzeciwiał.
One z miejsca owego to tu to tam ulatując
plastry miodu zbierają, a każda wszystko wypełnia.
560 Skoro zaś miodu żółtego skosztują, w natchnieniu proroczym
są i wówczas chętnie ogłaszać prawdę też pragną.
Jeśli zaś bogów pokarmu słodkiego są pozbawione,
Wtedy starają się wszystkich na mylną drogę sprowadzić.
Te ci więc teraz oddaję, a ty wypytując je ściśle
565 w sercu raduj się swoim, i jeśli człowieka pouczysz,
często usłucha on twoich wyroków, co trafne być mogą.
Masz me rady, Mai potomku, o wiejskie zaś krowy
oraz konie a takoż i muły się troszcz wytrzymałe.
Lwami groźnymi a dalej dzikami też białozębymi,
570 również i psami, i trzodą, co ziemia szeroka ją karmi,
tak i wszystkimi owcami ów Hermes włada przesławny,
będąc nadto wybornym posłańcem w krainę Hadesa,
który, acz skąpy na dary, to jemu przyzna przywilej.
Tak to mocarz Apollon okazał Mai synowi
575 wszelką życzliwość, a łaski swej przydał jeszcze Kronida,
Hermes to wszystkich ludzi śmiertelnych i bogów towarzysz,
rzadko atoli służy pomocą, a zwodzi najczęściej
Ludzi śmiertelnych plemiona, gdy nocy ciemność nastaje.
Zatem bądź pozdrowiony, potomku Zeusa i Mai,
580 zaś o tobie i w innej pamiętać pieśni przyrzekam.
